ظلم به مرغ‌ها در کشتارگاه‌ها، مضرات مصرف محصولات حیوانی و مزایای مصرف منابع جایگزین گیاهی

مقدمه

در دنیای امروز، روند صنعتی‌شدن کشاورزی و دامداری باعث افزایش تولید انبوه گوشت و محصولات جانبی حیوانی شده است. اما این روند، در مسیر خود، هزاران حیوان را در شرایطی دردناک و غیراخلاقی قرار می‌دهد. مرغ‌ها در زنجیره تولید گوشت (ماکیان) یکی از آسیب‌دیده‌ترین حیوانات هستند؛ از پرورش در محیط‌های بسته و متراکم، تا حمل‌ونقل خشن و در نهایت کشتارگاه‌ها.

در عین حال، مصرف محصولات حیوانی تأثیرات منفی متعددی بر سلامت انسان و محیط زیست دارد. از این رو، ارتقای مصرف منابع گیاهی جایگزین، به‌عنوان گزینه‌ای دوام‌پذیر، اخلاقی و با فواید سلامت، توجه روزافزونی یافته است.

بخش اول: ظلم مرغ‌ها در کشتارگاه‌ها

وضعیت حقوقی و فقدان مقررات حمایتی ویژه مرغ‌ها

در بسیاری از کشورها، قوانین حفاظت از حیوانات یا قوانین ذبح انسانی (humane slaughter) عمدتاً شامل حیواناتی مانند گاو، گوسفند و خوک هستند، اما مرغ و ماکیان معمولاً از این حمایت‌ها مستثنا هستند. به عنوان مثال، در ایالات متحده، مرغ‌ها تحت قانون «Methods of Slaughter Act» (قانون روش‌های ذبح انسانی) محافظت نمی‌شوند، و بخش کشاورزی (USDA) مقررات مشخصی برای ذبح انسانی آن‌ها ندارد. Farm Sanctuary+2Eurogroup for Animals+2

به همین دلیل، در کارخانه‌های مرغ‌کشی، موارد متعددی از سوءرفتار مستندسازی شده است: پرتاب مرغ‌ها، وارد کردن ضربه، گیر کردن آن‌ها در تجهیزات، استفاده از جریان الکتریکی ناصحیح برای بیهوشی، یا حتی غوطه‌ور کردن مرغ‌های زنده در آب جوش (scalding tank) پیش از مرگ کامل. چنین وضعیت‌هایی نشان‌دهنده نقص قوانین حمایتی و نظارت ناکافی است. Farm Sanctuary+3The Humane League+3Sentient+3

مثلاً گزارش‌های USDA در بازه ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ نشان داده‌اند که تنها در ۱۲٪ از موارد مستندسازی سوءرفتار مرغ‌ها در کشتارگاه‌ها اقدامی انجام گرفته است. Animal Welfare Institute

فرآیند کشتار و مراحل ظلم‌آمیز

برای درک بهتر میزان ظلم، باید نگاهی دقیق‌تر به مراحل کشتار مرغ‌ها بیندازیم:

1. دستگیری و حمل‌ونقل
   مرغ‌ها در سالن‌های پرورش به‌صورت فشرده نگه داشته می‌شوند. هنگام جمع‌آوری برای ارسال به کشتارگاه، معمولاً مرغ‌ها به صورت جمعی و با دست یا ماشین ‌(chicken harvester) گرفته می‌شوند. در این مرحله، بسیاری دچار شکستگی استخوان، ضربه‌دیدگی و استرس شدید می‌شوند. Wikipedia+1
   در مسیر حمل، شرایط نامناسب مانند گرمای زیاد، انباشت بیش از حد، کمبود هوا و دوره‌های طولانی بدون غذا و آب، مرگ و میر و ناراحتی شدید ایجاد می‌کند. Humane Foundation+1
2. بیهوش‌سازی (stunning)
   در ایده آل، قبل از کشتن، حیوان باید بیهوش شود تا درد کمتری متحمل شود. اما در بسیاری از کشتارگاه‌های مرغ، بیهوش‌سازی به ‌درستی انجام نمی‌شود. مرغ‌ها از طریق عبور از یک حمام الکتریکی (electrified water bath) بیهوش می‌شوند. اما اگر جریان الکتریکی کافی نباشد یا مرغ‌ها نتوانند کامل وارد حمام شوند، برخی ممکن است هنوز هشیار باشند. ASPCA+4Vegan Peace+4Sentient+4
   برخی مرغ‌ها، در حالی که هنوز زنده‌اند، گردنشان بریده می‌شود و سپس وارد آب جوش می‌شوند (برای کندن پرها) — آن‌ها هنگام غوطه‌ور شدن هنوز آگاه هستند. این حالت حتی نامی مثل “redskins” (مرغ‌های پوستی قرمز) دارد که نشان‌دهنده وضعیت آزاردهنده‌ای است که پرهایشان برداشته شده اما حیوان هنوز نفس می‌کشد. The Humane League+3Vegan Peace+3Sentient+3
3. خون‌گیری و کشتار نهایی
   پس از بیهوش‌سازی (اگر موفق باشد)، گردن مرغ بریده می‌شود تا خون از بدن خارج شود. اما اگر بیهوش‌سازی ناقص باشد، حیوان در حین خون‌گیری درد را احساس می‌کند. در گزارش‌هایی دیده شده که مرغ‌ها با پاهای شکسته، گردن شکسته یا دچار جراحات دیگر وارد خطوط کشتار می‌شوند، یا حتی در میان مرغ‌های مرده دفن شده‌اند. Animal Welfare Institute+3project1882.org+3Sentient+3
4. کندن پرها
   یکی از مراحل بعدی حذف پرهاست که معمولاً در آب بسیار داغ انجام می‌شود. اگر مرغ هنوز زنده باشد، ممکن است با دست و پا زدن وارد آب شود یا بخشی از بدنش غوطه‌ور شود. ASPCA+3Sentient+3Farm Sanctuary+3
5. تأخیرها و انبار کردن پس از کشتار
   در برخی کشتارگاه‌ها، مرغ‌های ذبح‌شده تأخیر زیادی را در خطوط انتقال تجربه می‌کنند، مثلاً هنگامی که خطوط به سرعت کار می‌کنند و با تأخیر انباشته می‌شوند. در این مدت، بعضی از مرغ‌ها هنوز خون‌ریزی نکرده یا به‌طور کامل مرده نیستند و در میان دستگاه‌ها قرار می‌گیرند. ASPCA+2Sentient+2
6. مسائل نظارتی و بازرسی ناکافی
   بارها گزارش شده که با وجود وجود مستندات سوءرفتار، برخورد قانونی انجام نمی‌شود. در بسیاری از موارد، بازرسی‌ها کم‌عمق هستند یا به دلیل فشار سرعت خطوط تولید، بازرسان نمی‌توانند همه موارد را بررسی کنند. Sentient+3Animal Welfare Institute+3The Humane League+3

مثالی تکان‌دهنده: در ایالات متحده، مستند شده تقریباً یک میلیون مرغ سالانه پس از ورود به کشتارگاه، پیش از مرگ کامل، وارد مخازن داغ (scalding tanks) می‌شوند و با وجود زنده بودن، پرهایشان کنده می‌شود. Farm Sanctuary+2The Humane League+2

در سوئد نیز یک نهاد مستند به نام Project 1882 گزارش داده است که در چهار کشتارگاه بزرگ مرغ این کشور، در ۸۰٪ گزارش‌های بازرسی، نقض قوانین رفاهی حیوانات مشاهده شده است — شامل مرغ‌هایی که در حین خون‌گیری به‌درستی بیهوش نشده‌اند، مرغ‌هایی که به شکل نادرست در دستگاه‌ها حضور دارند، مرگ در خطوط و حتی وجود مرغ زنده در میان مرغ‌های مرده. project1882.org

تمام این موارد نشان می‌دهد که ظلم به مرغ‌ها در کشتارگاه‌ها یک مسئله سیستماتیک است، نه استثنا.

بخش دوم: مضرات مصرف محصولات حیوانی

مصرف گوشت، لبنیات و تخم‌مرغ (محصولات حیوانی) با مجموعه‌ای از مشکلات برای سلامت انسان و محیط زیست همراه است. در این بخش، به چالش‌های اصلی می‌پردازم.

تأثیرات منفی بر سلامت انسان

1. بیماری‌های قلبی‌عروقی
   مصرف گوشت قرمز و گوشت فرآوری شده با افزایش خطر بیماری قلبی و سکته مرتبط است. در یک بررسی سیستماتیک و متاآنالیز، جایگزینی بخشی از مصرف محصولات حیوانی با منابع گیاهی با کاهش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی و مرگ کلی همراه بود. BioMed Central
   در مطالعه مروری “Animal- and Plant-Based Protein Sources” آمده است که منابع گیاهی پروتئین نسبت به منابع حیوانی با نتایج بهتری در حوزه سلامت قلبی همراه هستند. PubMed
2. دیابت نوع ۲ و سندرم متابولیک
   رژیم‌هایی با محتوای بالای محصولات حیوانی و چربی‌های اشباع می‌توانند نقش مسبب در مقاومت به انسولین و پیشرفت دیابت نوع ۲ ایفا کنند. جایگزینی گوشت با منابع گیاهی مرتبط است با کاهش قند خون و وضعیت متابولیکی بهتر. BioMed Central+2BioMed Central+2
3. چاقی و افزایش وزن
   محصولات حیوانی پرچرب، به‌ویژه گوشت‌های فرآوری‌شده، می‌توانند انرژی بالایی ارائه دهند بدون آنکه احساس سیری طولانی ایجاد کنند. در مقابل، رژیم‌های گیاهی سرشار از فیبر می‌توانند به کنترل وزن کمک کنند.
4. سرطان‌ها
   شواهدی وجود دارد که مصرف گوشت فرآوری‌شده با برخی سرطان‌ها، به‌ویژه سرطان روده بزرگ، مرتبط است. برخی لبنیات نیز به دلیل هورمون‌ها یا ترکیب‌های رشد‌دهنده ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را افزایش دهند.
5. سطوح کلسترول، فشار خون و چربی خون
   محصولات حیوانی حاوی کلسترول و میزان بالایی از چربی‌های اشباع هستند که می‌توانند منجر به افزایش کلسترول LDL، تصلب شرایین و فشار خون بالا شوند. در رژیم گیاهی، کلسترول وجود ندارد و چربی اشباع معمولاً کمتر است. Food for Thought+2PubMed+2
6. عفونت‌ها، آلودگی با عوامل میکروبی و آنتی‌بیوتیک‌ها
   مصرف گوشت ممکن است انسان را در معرض باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک (مثل استافیلوکوک‌ها، سالمونلا، E. coli مقاوم) قرار دهد، به دلیل استفاده گسترده از آنتی‌بیوتیک‌ها در دامداری.
7. التهابات مزمن و اکسیداتیو
   رژیم‌های پر از گوشت ممکن است موجب افزایش استرس اکسیداتیو و التهاب سیستمیک شوند، که زمینه بسیاری از بیماری‌های مزمن است.

اما باید توجه داشت که مصرف کامل محصولات حیوانی نیز ممکن است برخی مواد مغذی خاص را تأمین کند — مانند ویتامین B12، اسیدهای چرب بلند زنجیر امگا-۳ (EPA/DHA) و برخی عناصر کمیاب — که در رژیم گیاهی باید به دقت جبران شوند. در مطالعاتی اشاره شده که اگر جایگزین‌های گیاهی به‌صورت ناآگاهانه انتخاب شوند (غذاهای بسیار فرآوری‌شده)، ممکن است رژیم جدید دارای کمبودهایی باشد (مثلاً کلسیم، منیزیم، روی، ویتامین B12). PubMed

همچنین، مقاله‌ای در بخش “Health and environmental impacts of shifting to plant-based analogues” هشدار می‌دهد که اگر جایگزین‌های گیاهی (پروتئین گیاهی ساخت‌شده) به‌صورت زیاد و بدون اعتدال مصرف شوند، ممکن است سدیم بالا، چربی‌اشباع یا شکر زیاد وارد رژیم شوند که معایب احتمالی ایجاد کنند. PubMed

تأثیرات منفی بر محیط زیست و منابع طبیعی

1. گسترش انتشار گازهای گلخانه‌ای
   صنعت دامداری سهم بزرگ در انتشار گازهایی چون متان، نیتروژن اکسید و دی‌اکسیدکربن دارد. مصرف گوشت و لبنیات به افزایش این انتشار کمک می‌کند.
2. مصرف آب و زمین
   پروار کردن دام به مصرف زیاد آب و تبدیل زمین‌های جنگلی یا مرتعی به چراگاه یا مزارع علوفه منجر می‌شود.
   در مقابل، گیاهان پروتئینی مانند حبوبات برای تولید پروتئین به منابع کمتری نیاز دارند.
3. آلودگی خاک و آب
   فضولات حیوانی، کودهای مصرفی و آفت‌کش‌ها می‌توانند موجب آلودگی آب‌ها، خاک و اکوسیستم‌های اطراف شوند.
4. کاهش تنوع زیستی
   تبدیل جنگل‌ها و اکوسیستم‌های طبیعی به زمین کشاورزی برای علوفه یا چراگاه، موجب از بین رفتن زیستگاه گونه‌های گیاهی و جانوری می‌شود.
5. کارایی پایین تبدیل انرژی
   در زنجیره غذایی، هرچه حیوانات غذا بخورند و انرژی خود را صرف رشد، حرکت و زندگی کنند، بازده تبدیل انرژی از علوفه به گوشت بسیار پایین است. بهتر است از منابع گیاهی مستقیماً استفاده شود.

بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که جایگزینی بخشی از مصرف حیوانی با منابع گیاهی، کاهش قابل توجهی در اثرات زیست‌محیطی ایجاد می‌کند. مثلاً مطالعه‌ای نشان داد اگر فقط ۵٪ مصرف گوشت گاو در آلمان به پروتئین نخود منتقل شود، تا ۸ میلیون تن انتشار CO₂ کاهش می‌یابد. ScienceDaily

همچنین، در بررسی “Substituting animal-based with plant-based foods” آمده است که جایگزینی گوشت قرمز یا گوشت فرآوری شده با حبوبات یا غلات کامل، تأثیر مثبتی بر سلامت و محیط دارد. BioMed Central

بخش سوم: مزایای مصرف منابع گیاهی جایگزین

گزینش رژیم گیاهی یا گیاه‌محور، به شرط آگاهی و تعادل، می‌تواند هم از لحاظ اخلاقی هم از نظر سلامت و محیط انتخابی بسیار مؤثر باشد.

مزایای سلامت مصرف منابع گیاهی

1. کاهش خطر بیماری‌های مزمن
   مطالعات همبستگی نشان داده‌اند که افرادی که رژیم گیاهی دارند یا بخش عمده‌ای از پروتئین‌شان از منابع گیاهی است، احتمال کمتری به بیماری قلبی، دیابت نوع ۲، فشار خون بالا و بعضی سرطان‌ها دارند. PubMed+2BioMed Central+2
   به عنوان نمونه، متاآنالیزی که جایگزینی مصرف حیوانی با گیاهی را بررسی کرده، نتیجه گرفته که این جایگزینی با کاهش خطر بیماری‌های قلبی، دیابت و کاهش کلی مرگ همراه است. BioMed Central
2. افزایش دریافت فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها
   منابع گیاهی مانند غلات کامل، سبزیجات، حبوبات، میوه‌ها و آجیل‌ها سرشار از فیبر غذایی، آنتی‌اکسیدان‌ها، و ترکیبات گیاهی مفید هستند که به کاهش التهاب، بهبود عملکرد روده و سلامت کلی کمک می‌کنند.
3. کاهش چربی اشباع و کلسترول
   در رژیم گیاهی، چربی اشباع و کلسترول بسیار کم است، که این امر به بهبود پروفایل لیپیدی خون کمک می‌کند.
4. مدیریت وزن بهتر
   رژیم‌های گیاهی اغلب کالری پایین‌تری در واحد غذا دارند و احساس سیری بهتری از طریق فیبر فراهم می‌کنند، که به کنترل وزن کمک می‌کند.
5. استفاده بهتر از منابع غذایی
   با حذف میانه‌روی دام‌پروری در زنجیره غذایی، منابع غذایی می‌توانند مستقیماً به انسان برسند که افزایش کارایی تغذیه است.
6. کاهش روبط التهابی و اکسیداتیو
   مصرف گیاهان ضد اکسیدان‌دار و ترکیبات ضد التهابی می‌تواند بار اکسیداتیو بدن را کاهش دهد.

با این حال، برای بهره‌برداری کامل از مزایای رژیم گیاهی، باید به چند نکته توجه داشت: تأمین ویتامین B12، آهن به شکل قابل جذب (مانند از طریق ترکیب با ویتامین C)، اسیدهای چرب امگا-۳ (از منابع گیاهی یا مکمل‌ها)، کلسیم، روی و ید. مطالعات نشان داده‌اند که اگر جایگزین‌های گیاهی از نوع فرآوری‌شده و با افزودنی‌های زیاد باشند، ممکن است برخی مواد مغذی کاهش یابند یا معایبی نیز داشته باشند (مانند سدیم زیاد، چربی اشباع). PubMed PubMed

اخلاق، حقوق حیوانات و تأثیر اجتماعی

با انتخاب منابع گیاهی، تقاضا برای گوشت و محصولات حیوانی کاهش می‌یابد و به‌تدریج فشار بر صنعت دامداری کاسته می‌شود. این موضوع کاهش تعداد حیواناتی را که در شرایط غیرانسانی زندگی می‌کنند به همراه دارد. WordPress+1

این انتخاب، پیامی اخلاقی می‌دهد که حیوانات نیز موجوداتی با ظرفیت احساس درد و رنج‌اند و سزاوار احترام و زندگی عادلانه هستند.

همچنین، در بسیاری از کشورها، کارگران کشتارگاه‌ها با فشار کاری زیاد، آسیب جسمانی و روانی مواجه‌اند. صنعت کشتارخانه با آنکه حیوان را قربانی می‌کند، ولی انسان‌ها نیز در آن محیط تحمل آسیب و استرس می‌کنند. Food for Thought+1

مزایای زیست‌محیطی

کاهش مصرف محصولات حیوانی با انتقال به رژیم گیاهی، آثار زیست‌محیطی زیر را در پی دارد:

• کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای
• کاهش مصرف آب
• کاهش نیاز به زمین و حفظ تنوع زیستی
• کاهش آلودگی خاک و آب
• افزایش پایداری غذایی جهانی

این مزایا در مطالعات متعدد تأیید شده‌اند، و هر چه انتقال به سمت رژیم گیاهی گسترده‌تر باشد، تأثیرات بیشتر خواهد بود. BioMed Central+3ScienceDaily+3Food for Thought+3

بخش چهارم: چالش‌ها، راهکارها و پیشنهادات عملی

چالش‌ها در مسیر انتقال به رژیم گیاهی

1. کمبود آگاهی و فرهنگ غذایی
   بسیاری از مردم با ترکیب غذایی گیاهی آشنایی ندارند یا تصور می‌کنند که پروتئین کافی نمی‌توانند دریافت کنند.
2. دسترسی به مواد غذایی گیاهی مناسب
   در برخی مناطق، دسترسی به حبوبات متنوع، مغزها، جایگزین‌های گیاهی مناسب محدود است.
3. ترکیب نادرست جایگزین‌ها
   اگر صرفاً به سوی جایگزین‌های گیاهی فرآوری‌شده (مثل سوسیس گیاهی) برویم، ممکن است سدیم یا افزودنی‌های غیرمفید بالا رود. PubMed+1
4. نگرانی از کمبود مواد مغذی خاص
   مانند ویتامین B12، آهن و امگا-۳ بلندزنجیر. این نگرانی باید با طراحی دقیق رژیم یا استفاده از مکمل‌ها رفع شود.
5. مقاومت فرهنگی و عادات غذایی
   عادات غذایی ریشه‌دار و مقاومت در برابر تغییر، یکی از موانع اصلی است.

راهکارها و پیشنهادات

1. آموزش و آگاهی‌سازی
   برگزاری دوره‌ها، کارگاه‌ها و رسانه‌ها برای توضیح فواید رژیم گیاهی و نحوه تأمین نیازهای تغذیه‌ای.
2. طراحی رژیم متنوع و متعادل
   استفاده از حبوبات (لوبیا، نخود، عدس)، غلات کامل (جو، برنج قهوه‌ای، کینوا)، دانه‌ها و مغزها (گردو، بادام، بذر کتان)، و سبزیجات متنوع.
3. مکمل‌ها و منابع تقویت‌کننده
   • ویتامین B12 (تحتمی در رژیم گیاهی کامل)
   • امگا-۳ (از طریق بذر کتان، چیا یا مکمل‌های آلگ)
   • آهن (همراه با ویتامین C برای افزایش جذب)
   • کلسیم (از سبزیجات برگ‌سبز، شیر گیاهی غنی شده)
   • روی، ید، ویتامین D در صورت لزوم
4. تدریجی کردن تغییر
   ابتدا کاهش تدریجی مصرف گوشت یا روزهای بدون گوشت (مثلاً یک یا دو روز در هفته) و سپس ارتقای به رژیم گیاهی کامل.
5. تشویق بازار به تولید جایگزین‌های سالم
   حمایت از صنایع تولید جایگزین‌های گیاهی با کیفیت و سالم، که مواد افزودنی محدود و محور بر مواد کامل گیاهی دارند.
6. پشتیبانی اجتماعی و گروهی
   ایجاد گروه‌های پشتیبان، شبکه‌های اجتماعی و اشتراک دستورهای گیاهی خوش‌طعم می‌تواند کمک کند.
7. سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری
   دولت‌ها می‌توانند سیاست‌هایی برای کاهش یارانه‌ها به دامداری‌های صنعتی و تشویق کشاورزی گیاهی اجرا کنند.

جمع‌بندی

سوءرفتار نسبت به مرغ‌ها در کشتارگاه‌ها یک واقعیت تلخ و مستند است. فرآیندهای صنعتی پرورش، حمل‌ونقل و کشتار، مرغ‌ها را بدون توجه به حقوق و رفاهشان تحت آزار و رنج قرار می‌دهند. در نقطه مقابل، مصرف گسترده محصولات حیوانی، هم برای سلامت انسان خطر دارد و هم منابع طبیعی و محیط زیست را تهدید می‌کند.

اما راهی وجود دارد: جایگزین‌های گیاهی که وقتی با آگاهی انتخاب شوند، می‌توانند هم سلامتی انسان را بهبود بخشند، هم فشار بر حیوانات را کاهش دهند و هم به حفظ محیط زیست کمک کنند. این انتخاب، نه یک اقدام ایدئولوژیک صرف، بلکه یک گام اخلاقی، علمی و عملی است.

منابع

1. New Report: Poultry Slaughter Plants Continue to Evade USDA Enforcement — Animal Welfare Institute Animal Welfare Institute
2. Systematic animal cruelty in Sweden’s chicken slaughterhouses — Project 1882 project1882.org
3. How Slaughterhouses Work: The Harsh Reality of Meat Production — Sentient Media Sentient
4. USDA allows animal neglect and abuse at poultry slaughter plants — Eurogroup for Animals Eurogroup for Animals
5. Stopping Extreme‑Speed Slaughter — ASPCA ASPCA
6. Poultry (Chickens, Ducks, Turkeys, Goose) — Humane Foundation Humane Foundation
7. Substitution of animal‑based with plant‑based foods on cardiometabolic health and all‑cause mortality — BMC Medicine BioMed Central
8. Animal- and Plant-Based Protein Sources: A Scoping Review of Human Health Outcomes and Environmental Impact — PubMed PubMed
9. Substituting animal-based with plant-based foods—current evidence and challenges ahead — BMC Global and Public Health BioMed Central
10. Health and environmental impacts of shifting to plant-based analogues — PubMed PubMed
11. Plant-based protein as an alternative to animal proteins: A review of sources, extraction methods and applications — Oxford Academic OUP Academic
12. Unintended Consequences: Nutritional Impact and Potential Pitfalls of Switching from Animal- to Plant-Based Foods — PubMed PubMed
13. Meat‑Free Day Reduces Greenhouse Gas Emissions but Poses Challenges — مطالعه دانشگاهی arXiv
14. Why Plant-Based — Food for Thought (مسائل اجتماعی و کارگران) Food for Thought
15. Effects of Consuming Animal Products on Health — Jain Vegan Initiative thejainveganinitiative.org
16. Plant-based ‘meat’ ‘healthier and more sustainable than animal products’ — ScienceDaily ScienceDaily

برای مطالعه بیشتر

Factory Farming: Cruelty for Humans, Animals and the Planet

Animals

Environment

https://cruelty.farm/for-humans/

Take Action

https://www.linkedin.com/company/Vegland/

https://virgool.io/VegLand

Home

https://www.instagram.com/mehravamag/